Екеуі екі жақа жүгіре жөнелген қос келіншек

сүйрет : Fotostrana.ru

Ыспан

   Қылышбек Ақбота, ТарМПУ-дың 2-күріс білімгері                                                   Байсариева Дана, ТарМПУ-дың 2-күріс білімгері

Оқыйға былай болды. Жақында ғана түскен жас келін құйғалы отырған шәйін тастай салды да, жүгіре басып сыртқа шықты. Отырған жұрт түк түсінбей, аң-таң. Тек бір орталау жастағы …

… абысыны оның артынан ілесе шықты да, ол енді үлкен үйге қарай жүгіре жөнелді.

Не боп қалды? Кім, қайда, не үшін жүгірді?

Сірә, бірі – өзін жайсыз сезініп, кенет құсқысы келгендіктен жүгіріп шықса, бірі – өзі байқап қалған жайды енесіне бірінші болып жеткізіп, соған тиесілі сүйіншісін сұрағалы жүгіріп барады.

Міне, қазақ өмірінің көптен күткен, көп боп күткен ең бір қызықты сәті, шын қуаныш, үлкен тойы осылай басталады.

Қуанышты хабарды естіген от анасы дереу көрші-қолаң мен көңіл жақын абысын-ажындарын шақырып дастарқан жаяды. Кейде бұл дастарқаннан бүкіл ауыл-аймақ дәм татып, «құрсақ шашу» дастарқаны, дәстүрі «құрсақ шашу той»-ына ұласады.

Әлдебір келіншек отырған жақтағы аяғы ұйып қалса, оны екіқабат-ау деп болжайтын қазақ «жүкті әйелді жүгенсіз адам ренжітеді» деп, оны қорқытуға, іренжітуге, уайым-қайғыға салуға жол бермейді және бұл жайды басқалардың біліп жүруі үшін керегеге ақ орамал байлайды.

Жалпы оның  бейуақытта жүрмеу, жаман жерге бармау, жіптен, арқаннан, жолда жатқан кез келген нәрседен аттамау сыйақты жүздеген тыйымдық әрекеттерді байқаусыз жасап қоймауын қатты қадағалап отырады.

Мысалы, іштегі баланың бағы таяды, кемтар болып туады деп, әйелдің өз шашын кесу, қасын қыюына, бала кіндігіне оралып қалады деп, ине-жіп ұстауына, арқан есуіне тыйым салады.

Сондай-ақ әйелдің қашан да жаны жайлы, көңілі көтеріңкі жүруі үшін барлық жағдайды жасап бағады. Мысалы, оның жақын құрбыларын шақырып, «Келін көңілі» атты басқосулар өткізеді.

Жерігі қанбаған әйелдің баласы су ауыз, суайт болып туады деп, қалай болғанда да оның жерік асын тауып береді. Барған үйлерінен келінге деп міндетті түрде дәм алып келеді. Жүктілігі созылып кетеді деп, келінге түйе етін, бала қоянжырық болады деп, қоян етін жегізбейді.

Яғни дүниеге бала келуін қазақ көп болып күтеді, көп болып көтереді және бұл – жай ғана, бір реттік емес, дәстүрлі көрініс, дәстүрлі қалып. Құрығына құлын ілігіп, құрсағына бала біткен келінін қазақ атамзаманнан бері осылай күтіп-құрметтеп келген.

Ыйа, Алла! Бойға бәле бітпесін, бала бітсін және ол кешегі қазақ сыйақты қасиетті де, дәстүрлі елдің құрсағына түссін, құрсағында өссін!