«Түлкібас» пен «Түркібас» туралы Бартольд сөзінің мәнісі

сүйрет : Kgcode.akipress.org

Ыспан

Бартольд өз жазбасында

Селение Тюлькю-баш получило свое название от соседней горы, которая служит …

… предметом религиозного культа; … Эта гора, по-видимому, принадлежит к тем местам поклонения, которые обязаны своим значением не мусульманским святым [1, 112-б.],

деп, бүгінде Түркібасы әулие атанып отырған төбе тарихы атамзаманнан бастау алатындығы туралы,

екіншіден,

… Местные жители говорили мне, что название Тюлькю-баш есть искажение слов … «глава тюрков»; здесь некогда жил тюркский хан [1, 112-б.]

деп, осы күнгі емес, өткен замандағы жергілікті жұрттың өзі:

Түлкібас атауы Түркібас сөзінің бұрмаланған нұсқасы, бір заманда мұнда түркі ханы тұрған дейтін пікірде болғандығы туралы ақпарат берген.

Ал бұл – халық айтса, қалып айтпас дегенге сәйкес Түркі ханы … Түркібасы әулие … Түлкібас емес, Түркібасы дейтін ой әуелден болған, арғы тарих, кешегі заманнан келе жатқан пікір деген сөз.

Бартольд осы бұрынан бар, болған нәрсені сол 19-ғасырда-ақ қағазға түсіріп, ырастап қана отыр. Яғни ол бар болғаны – елден естігенін, ел ақсақалдарының сұхбат барысында айтқан әңгімесін жазған, оған өз жанынан ештеңе алып-қоспаған.

Әрине, оның Түркібасы дегенге сенімсіздікпен қарауы түсінікті де әрі біз үшін Бартольдтың сенген-сенбегені емес, сол кездегі халықтың «не деп, не қойғаны», не ойлағаны маңыздырақ.

1. Академик В.В.Бартольд Сочинения т. 4 (Работы по археологии, нумизматике, эпиграфике и этнографии), М., 1966

Осы тақырыпты алдыңғы және келесі мақалалар

1. «Түркі» деуге не негіз? — http://turki.kz/t-rki-deuge-ne-negiz
2. «Түркі» деудің негізі — http://turki.kz/t-lki-deudi-negizi
3. «Түлкі» деудің негізі — http://turki.kz/t-lki-deudi-negiz
4. Көпшілік: дұрысы — Түлкібас емес, Түркібас дейді екен — http://turki.kz/k-pshilik-d-ry-sy-t-lkibas-emes-t-rkibas-dejdi-eken
5. Ғылым: «Түлкібас емес, Түркібас» депті, ал дәлелі … —  http://turki.kz/y-ly-m-t-lkibas-emes-t-rkibas-depti-al-d-leli
6. «Түлкібас» түлкібасты әулиеден шыққан деген де бар — http://turki.kz/t-lkibas-t-lkibasty-ulieden-shy-an-degen-de-bar
7. Түргеш қағанатының ордасы Түлкібаста тұрған ба? — http://turki.kz/t-rgesh-a-anaty-ny-ordasy-t-lkibasta-t-r-an-ba
8. Айта-айта «Түркібас» «Түлкібас» болған ба? — http://turki.kz/ajta-ajta-t-rkibas-t-lkibas-bol-an-ba
9. Бартольдтың Түлкібас емес, Түркібас дегені ырас па? — http://turki.kz/bartol-dty-t-lkibas-emes-t-rkibas-degeni-y-ras-pa
10. Бартольдтың Түлкібас туралы өз сөзі — http://turki.kz/v-bartol-dty-t-lkibas-turaly-z-s-zi
11. «Түлкібас» пен «Түркібас» туралы Бартольд сөзінің мәнісі — http://turki.kz/tulkibas-pen-turkibas-turaly-bartold-sozining-manisi
12. Ал ғылым не дейді, Түлкібас па, Түркібас па? — http://turki.kz/al-ghylym-ne-dejdi-tulkibas-pa-turkibas-pa
13. Алыстағы түріктің қазақ жеріне қатысы — http://turki.kz/alystaghy-turikting-qazaq-zherine-qatysy
14. Түркі әлемінің қапыда кеткен қасқыры — http://turki.kz/turki-alemining-qapyda-ketken-qasqyry
15. Түлкінің басына байланған бақ па еді — http://turki.kz/tulkining-basyna-bajlanghan-baq-pa-edi
16. 16-мақала: Түлікбас өңірі «Түлік басы» деп те аталған — http://turki.kz/16-maqala-tulkibas-ongiri-tulik-basy-dep-te-atalghan
17. 17-мақала : «Түлік басы» тіркесінің «Түлкібас» деген сөзге айналу себебі — http://turki.kz/17-maqala-tulik-basy-tirkesining-tulikbas-degen-sozge-ajnalu-sebebi/
18. 18-мақала : «Түлікбас»-тың «Түлкібас»-қа айналу себебі — http://turki.kz/18-maqala-tulikbas-tyng-tulkibas-qa-ajnalu-sebebi
19. 19-мақала : «Түлкібас»-тың «Түлікбас»-тан несі артық? — http://turki.kz/19-maqala-tulkibas-tyng-tulikbas-tan-nesi-artyq
20. 20-мақала : Әуелгі «Түрік басы»-ға «Түлік басы» атауының үстемелену себебі — http://turki.kz/20-maqala-auelgi-turik-basy-gha-tulik-basy-atauynyng-ustemelenu-sebebi/
21. 21-мақала : «Түркібас»-тың ұмытылып, «Түлкібас»-тың қалу себебі — http://turki.kz/21-maqala-turkibas-tyng-umytylyp-tulkibas-tyng-qalu-sebebi/