Әуелгі «Түркібас»-тың өзінен-өзі «Түлкібас»-қа айналуы мүмкін бе?

сүйрет : Burckina-new.livejournal.com

Ыспан

Зерттеуші Д.Қыдырәлі әуелгі Түркібас сөзінің құрамындағы «р»-ның сөйлеу тілі, жұрт аузында «л»-ға айналып, Түлкібас болып кетуі әбден мүмкіндігін жазады [1].

Алайда аталмыш мақалада осы «р-л» айналымына қатысты бір сөздің екі нұсқасының мысалы ретінде салыстырылған қаперімде мен қапелімде-нің екеуі – екі басқа сөз.

Мұсылман—ның екінші нұсқасы делінген мұсырман да – қазақ тілінде, сөздіктерінде жоқ және мұсылман-ды орыстың басурман деуіне еліктей айтудан шыққан бұзық сөз сыңайлы.

Залал мен зарар болса – екеуі де далал және дарар деген әрі мағыналары толық бірдей емес арап сөздері [2].

Жалпы қазақ тілінде түлкі, түркі, түлік, түрік сыйақты өзалдына «л» немесе «р» арқылы айтылатын сөздер өте көп, дегенмен олардың рұқсат – лұқсат – ұрықсат – ұлықсат сыйақты «р»-дан «л»-ға ауысып жататыны саусақпен санарлық қана.

Олай болса, Түлкібас Түркібас-тан шыққан, алдыңғы соңғының дыбыстық түрленімі деп, бұл жайды атау ауысуының бірден-бір дәлел ету негізсіз, нанымсыз болады.

1. Қыдырәлі Д. Түлкібас атауы қайдан шыққан? //Okg.kz сайтынан, 20.03.18;
2. Мамырбекова Г. Қазақ тіліндегі араб, парсы сөздерінің түсіндірме сөздігі, А., 2017, 656 б.

Осы тақырыпты алдыңғы және келесі мақалалар

1. «Түркі» деуге не негіз? — http://turki.kz/t-rki-deuge-ne-negiz
2. «Түркі» деудің негізі — http://turki.kz/t-lki-deudi-negizi
3. «Түлкі» деудің негізі — http://turki.kz/t-lki-deudi-negiz
4. Көпшілік: дұрысы — Түлкібас емес, Түркібас дейді екен — http://turki.kz/k-pshilik-d-ry-sy-t-lkibas-emes-t-rkibas-dejdi-eken
5. Ғылым: «Түлкібас емес, Түркібас» депті, ал дәлелі … —  http://turki.kz/y-ly-m-t-lkibas-emes-t-rkibas-depti-al-d-leli
6. «Түлкібас» түлкібасты әулиеден шыққан деген де бар — http://turki.kz/t-lkibas-t-lkibasty-ulieden-shy-an-degen-de-bar
7. Түргеш қағанатының ордасы Түлкібаста тұрған ба? — http://turki.kz/t-rgesh-a-anaty-ny-ordasy-t-lkibasta-t-r-an-ba
8. Айта-айта «Түркібас» «Түлкібас» болған ба? — http://turki.kz/ajta-ajta-t-rkibas-t-lkibas-bol-an-ba
9. Бартольдтың Түлкібас емес, Түркібас дегені ырас па? — http://turki.kz/bartol-dty-t-lkibas-emes-t-rkibas-degeni-y-ras-pa
10. Бартольдтың Түлкібас туралы өз сөзі — http://turki.kz/v-bartol-dty-t-lkibas-turaly-z-s-zi
11. «Түлкібас» пен «Түркібас» туралы Бартольд сөзінің мәнісі — http://turki.kz/tulkibas-pen-turkibas-turaly-bartold-sozining-manisi
12. Ал ғылым не дейді, Түлкібас па, Түркібас па? — http://turki.kz/al-ghylym-ne-dejdi-tulkibas-pa-turkibas-pa
13. Алыстағы түріктің қазақ жеріне қатысы — http://turki.kz/alystaghy-turikting-qazaq-zherine-qatysy
14. Түркі әлемінің қапыда кеткен қасқыры — http://turki.kz/turki-alemining-qapyda-ketken-qasqyry
15. Түлкінің басына байланған бақ па еді — http://turki.kz/tulkining-basyna-bajlanghan-baq-pa-edi
16. 16-мақала: Түлікбас өңірі «Түлік басы» деп те аталған — http://turki.kz/16-maqala-tulkibas-ongiri-tulik-basy-dep-te-atalghan
17. 17-мақала : «Түлік басы» тіркесінің «Түлкібас» деген сөзге айналу себебі — http://turki.kz/17-maqala-tulik-basy-tirkesining-tulikbas-degen-sozge-ajnalu-sebebi/
18. 18-мақала : «Түлікбас»-тың «Түлкібас»-қа айналу себебі — http://turki.kz/18-maqala-tulikbas-tyng-tulkibas-qa-ajnalu-sebebi
19. 19-мақала : «Түлкібас»-тың «Түлікбас»-тан несі артық? — http://turki.kz/19-maqala-tulkibas-tyng-tulikbas-tan-nesi-artyq
20. 20-мақала : Әуелгі «Түрік басы»-ға «Түлік басы» атауының үстемелену себебі — http://turki.kz/20-maqala-auelgi-turik-basy-gha-tulik-basy-atauynyng-ustemelenu-sebebi/
21. 21-мақала : «Түркібас»-тың ұмытылып, «Түлкібас»-тың қалу себебі — http://turki.kz/21-maqala-turkibas-tyng-umytylyp-tulkibas-tyng-qalu-sebebi/