«Улика» «ілік»-тен …

Steemit.com
Хасен Қожа-Ахмет
УЛИКА
ЕТүС: IL цеплять, зацаплять: tikәn tonnіү ildi – колючка зацепила шубу (МаҚ І 169); ILІ- : ili qapuү – дверь, закрытая на крючек (МаҚ І 192).
ЕТ іл; Қаз. іл, ілу – цеплять, ілік – зацепка; Ор. улика;
Түрктің «ілік» сөзі орыс тілінде екі мағынаға ие болып кеткен: 1. улика – ілік; 2.уличать – әшкерелеу.
Қазақ «ілік» сөзін қолданбай, қазір «айғақ» деген араб-парсы сөзін қолдануда.
«Гусь» «қаз»-дан …
ГУСЬ
ЕТүС: QAZ гусь (МаҚ І т., 254 б.); ҚҰС (құш) птица: құс йауызы сауысқан (МаҚ І т., 439 б.)
ТұМаС: ГАСА птица (водоплавающая) (Уд.). ЕТ қаз; құщ; Қаз. қаз, құс; Ор. гусь.
«Курица» «құр»-дан, «петух» «тауық»-тан шыққан
КУРИЦА
Қаз. қораз – петух; Ор. (куриц)а.
Эвенк. ҺУРКИ тетерка, глухарь (самка) Қаз. құр, күрке-(тауық) – (индюк), қораз – (петух); Ор. куриц(а).
Қазақ тіліндегі «қораз» сөзінен Орыстың «курица» сөзі жасалса, керісінше, «тақуқ» сөзінен «петух» жасалынған:
ЕТүС: TAQUQ курица (МК І 447); ГИТУКУ куропатка; ҒОДАРҒА — курица (Ман.).
ЕТ тақуқ; Қаз. тауық; Ор. пе(тух).
(Моң. КУРИЦА тахиа; ПЕТУХ эр тахиа, азарган (айғыр) тахиа).
Мұндағы:
ЕТүС – «Ежелгі түркі сөздігі», Л., 1969
ТұМаС – Тұңғұс-манжұр тілдерінің салыстырмалы сөздігі, Л., 1975
МаҚ – Махұмұт Қашқаридың «Түркі сөздігі», 1072-74-ж.
ЕТ – Ежелгі түркі
Ор. – орыстық
Қаз. – қазақтық
Эвенк. – эвенкілік
Ескерім: Қысқарған сөзден кейінгі рим саны – кітап томын, арап саны – бетін, кішкентай сан – жолды көрсетеді. Мысалы: МаҚ ІІ 213 – Махмұт Қашқари еңбегінің 2-томы, 213-беті дегенді білдіреді немесе АЙ 247 – Ақымет Йүгнеки 24-беті, 7- жол дегенді білдіреді.